EKONOMİ'DE YAYGINLAŞAN BITCOIN KULLANIMININ AVANTAJLARI VE DEZAVANTAJLARI'NIN İNCELENMESİ
1.GİRİŞ
İnsanların modern ekonomideki
sınırlı değer saklama ihtiyacını karşılamak için doğan bitcoin, serüveni 1971 yılında Amerikan Başkanı Nixon
tarafından doların altına olan endeksinin kaldırılmasının ardından tüm dünya
paralarının dolara bağımlı olması nedeniyle (FED) sınırsız basılabilir hale
gelmesine sebep oldu.1971 yılında uygulanan bu politika 2008 krizinin patlak
vermesi üzerine önce Amerikanın daha fazla para basması’na sonrasında bütün
dünyanın bu uygulamayı devam ettirerek artan enflasyon, faiz oranlarının
üzerine paranın değerini kaybetmesi ve devletin bankaları ve finans kurumlarını
kurtarmak için küçük ve orta ölçekli işletmeleri görmezden gelerek maliyetlerin
halkın sırtına bindirilmesi halkın devlete ve ulusal paraya olan güvenini
yitirmesine sebep oldu.
Bu durum insanlar’ın sınırlı para
birimlerine (altın,gümüş,platin vb.) yönelmesine sebep olmakla beraber
teknoloji ile yakından ilgilenen ve artık devlete güvenmeyen bir grup, paranın
devletlerden bağımsız bir şekilde kişiler arasında nasıl değişebileceğini
araştırmaya başladılar.2008 yılının Ekim ayında Satoshi Nakomoto isimli kişi
tarafından yayınlanan makale ile bu sistemin nasıl çalışabileceği hakkında
ipuçları verildi, bu makalenin yayınlanmasının ardından 1 yıl sonra ilk dijital
nakit para sisteminin yazılımı yazıldı.Bunun üzerine dönemin ilk kullanıcısı
olan ve bitcoin’in yazılım geliştiricisi Hancyecz 21 Mayıs 2010’da Papa
Johns’tan 10.000 bitcoin karşılığı 2 adet büyük pizza istedi ve tarihteki ilk
işlem bu şekilde yapılmış oldu.
Yazılan bu sistem ile günümüz
şartları altında ortaya çıkan bitcoin geleneksel ödeme araçları yerine finansal
hizmetlerin karşılamasında önemli bir yapıtaşı oldu.Daha sonra Amazon'daki
alışverişlerde kullanılmaya başlanan bitcoin çıkış noktasını kredi kartı ile bitcoin
alınmasını sağlayarak yapacaktı.Kredi kartı sahipleri, bitcoin ile alışveriş
yapmak isteyen adına alışverişi tamamlayarak karşılığında bitcoin almış
olacaktı, bu uygulama ile pizza ile başlayan bitcoin’in pazarlaması genel bir
ticari pazara dönüştü.
Bu noktadan sonra aracıları ortadan
kaldıran ve işlem masraflarını azaltan bu karlı işin dünyada büyük bir ses
getirdiğine şahit olduk ve artık etrafımızda para kazanmak için hırslı bir
takım kişilerin bu işe soyunduğu gördük.
Bu çalışmada ilk olarak bitcoin'in
günümüz ekonomisinde hangi durumlarda kazanıldığını ve nasıl elde edildiğini
açıklayacak daha sonra elde edilen ve cüzdanda biriken bu bitcoinler’in
kullanmındaki avantajları ve dezavantajları 2008'den bugüne inceleyeceğiz
2. ANAHTAR KAVRAMLAR VE YAPILAN
ARAŞTIRMA
Bu bölümde araştırmanın kavramları ve
yöntemi sunulmuştur.
2.1 Araştırmada Kullanılan Kavramlar
Ekonomi:
Sınırsız
olan insan ihtiyaçlarını karşılamak ve maddi refahını arttırmak amacı ile kıt
kaynakların en iyi şekilde kullanılmasını inceleyen bilim dalıdır ( Arıkan,
2000: 53 ).
Bitcoin:Bitcoin dünyada modern
ekonomimizin her kısmında kullanılabilen ve merkezi olmayan sisteminin ilk
örneğidir. İlk kripto para örneği teşkil eden bitcoin aynı zamanda kriptografik
olarak yasal bir şekilde tahsis edilmesinin basitleştirilmesi anlamına gelen
bir dijital para birimidir (IBAD, 2018:414).
Blok-zinciri:Kripto paranın küresel işlem defteri denilebilen dijital kayıt
sistemine verilen isimdir. Sistem içerisinde yaratılan sanal para bu deftere
yazılır. Böylece sanal para üretilmiş olur. Blok zinciri şeklinde kaydedilen
dijital bilgi öbeklerinden oluşan bu sisteme bitcoin demesinin nedeni ise
bilgisayardaki en küçük veri birimi olan bit sistemine göre oluşturmasından
kaynaklanmaktadır (Vigna&Casey, 2015:172).
Defter-i Kebir(Büyük Defter):Ana hesapları bünyesinde toplayan defterdir.Yevmiye defterine
kaydedilen işlemler usulüne uygun olarak bu defterdeki hesaplara geçilerek mali
bilgilerin sınıflama işlemi yapılır ( Giray, 1997:80 ).
2.2. Araştırmanın Yöntemi
Araştırma
yöntemi olarak; araştırma konusuyla ilgili bilgileri bir araya getirerek,
anlaşılır biçimde düzenleyerek ve sunarak, bu düzenlemeden hem bugün için hem
de gelecek için uygulanabilir çıkarsamalar yapmak olan Betimsel Araştırma
Yöntem (BAY) ve geçmişte olmuş ve bitmiş olayları vb. durumları, günümüze
ulaşmış belgelerden, kanıtlardan yararlanarak ortaya koymak olan Tarihsel
Araştırma Yöntemi (TAY) kullanılmıştır.
2.3.Araştırmanın Hipotezi
Araştırmanın
hipotezi şudur: Bitcoin’in diğer değer
değişim araçlarına göre avantaj ve dezavantajları, yaptığım araştırma ışığında
bitcoin kullanımını etkiler.
Bağımlı Değişken(Y):Bitcoin kullanımı
Bağımsız Değişken(X):Avantaj, Dezavantaj
Araştırmanın amacı; ;
bitcoin’in modern dünyadaki diğer değişim araçlarına olan farklarının incelenmesiyle
ortaya çıkan avantaj ve dezavantajlarının bitcoin kullanımını üzerindeki
etkisi.
3. BİTCOİN'İN ELDE EDİLMESİ VE KULLANIM
AŞAMALARI
Bitcoin’in
oluşumunda blok zinciri kavramı ve madencilik büyük bir rol oynamıştır.Bitcoin
merkezden üretilemez, aynı zamanda merkezi olmayan ve küresel ağdaki gönüllü
kullanıcılar tarafından yapılır. Açık kaynak koduyla madenci yazılımını
çalıştıran herkes, isterse madenci olabilir ve bitcoin üretebilir ve bu işlem
aynı zamanda blok zincirine kaydedilerek mülkiyet hakkı doğrulanabilir.Maksimum
bitcoin sayısı 21 milyonla sınırlıdır. Hiç kimse, ve hiç bir otorite, bitcoin
sistemine dışarıdan para arz etmeye kalkışamaz. ( Çarkacıoğlu, 2016:13 ).
3.1. Blok Zincir
Blok
zincir, bu güne kadar gerçekleşmiş olan tüm bitcoin işlemlerinin kaydını tutan
ve aynı zamanda işlemlerin yer aldığı blokların birbirine eklendikçe
büyüyebilmesi ile genişleyen genel bir defter-i kebirdir. Bloklar blok zincire
doğrusal bir şekilde kronolojik bir sırayla eklenmektedir. Bitcoin ağına atılan
bu düğümler, blok zincirinin güncel bir kopyasını bilgisayarına otomatik olarak
indirebilmekte. Düğümler işlemleri doğrulayarak kendi ellerinde bulunan
defter-i kebir kopyasını güncelliyor ve özel yazılım uygulamaları aracılığıyla da
ağdaki diğer düğümlere bu düğümü duyuruyor.
Düğümler'in
her bir bitcoin’in mülkiyet hakkını doğrulayabilmeleri için kendi kopyalarını
edinmelidir.Blok zincirin yönetimi, birbiriyle sürekli iletişim halinde olan ve
yazılımı çalıştıran düğümler ağı tarafından gerçekleştirilmektedir, bu nedenle
işlemlerin kaydı için herhangi bir güvenilir üçüncü tarafa ihtiyaç
duyulmamaktadır ( Uzer, 2017:31 ).
3.2. Bitcoin Madenciliği
Bitcoin
madenciliği, sisteme yeni dahil olan bitcoin temini, hileli işlemleri
engellemenin,olmayan bitcoin'leri harcatmamanın ve çifte harcamaları
engellemenin yoludur. Bugüne kadar ki onaylanmış bitcoin transfer işlemlerinin,
Blok-Zincir'e işlenmesini, Bitcoin
madencileri yaparlar. Blok-Zincir'de bir bloğa yazılmış olan bir işlem
onaylanmışdemektir ve artık transfere konu olan alıcı tarafından kendisine
gönderilen bitcoin artık kullanılabilir durumdadır.
Blok-Zincir'e bloğunu eklemek üzere olan
madenci, yeni blokla arz edilen parayı ve bitcoin işlemlerindeki işlem
masrafıyla ödüllendirilir.Madencilere verilen ödül yaklaşık her dört yılda bir
yarıya iner. ( Çarkacıoğlu, 2016:46 ).
3.3. Bitcoin Cüzdan
Bitcoin
üyeliği gerçekleştirerek gerekli ödemeyi yapan şahıs cüzdan elde eder. Bu
cüzdana 34 karakterden oluşan bir hesap numarası verilir.Bu hesap numarası
halka açık cüzdana sahip olan kişiler tarafından görünebilir. Bu hesap numarası
dışında birde şifre verilir. Bu şifre 51 karakterden oluşmaktadır ve istenirse
QR kod şeklinde şifreleyerek’te akıllı telefonunuza yükleyebilirsiniz. Bu
şifreyi bilen herkes şifrenin ait olduğu hesaptaki tüm varlıkları yönetebilir.
Bu yüzden kesinlikle gizli tutulmalıdır.
Bu
durum kredi kartı şifresindeki gibi iptal etme ve başvurulan merciler
bakımından tamamıyla farklıdır. Kredi kartları belirli bir kullanım limitine
tabidir ve dilendiği vakit banka aracılığıyla iptal edilebilir yada bloke
konulabilir. Onun için şifresini yada kartını kaybeden kişi bankaya telefon
açarak kredi kartı iptali işlemini gerçekleştirebilir.
Oysa bitcoin sisteminde şifreyi ele geçiren
kişi tüm hesabı ele geçirir ve iptali için başvuracak bir merci bulamazsınız.
Bu durum bitcoin’in dezavantajları arasında yer almaktadır.( Alpago 2017:416).
4.
BİTCOİN KULLANIMININ AVANTAJLARI
Basit bir
banka hesabı açarken en küçük belge eksikliğinde veya hatasında bile hesap açma
işleminiz reddedilebilir. Bazen de hesaplarınıza farklı konumlardan ulaşmak erişim
kısıtlarından veya başka sebeplerden dolayı zor olabilir. Bitcoin ile internete
erişebilecek bir cihazınız olduktan sonra, bitcoin hesap cüzdanınızı
oluşturabilir ve istediğiniz zaman ve istediğiniz yerde hesaplarınızı erişim
kısıtlamalarına takılmadan kullanabilirsiniz.
Bitcoin
işlemleriniz için herhangi bir işlem limitiniz yok. Dünyanın farklı bir
bölgesinde olabilirsiniz ve alıcınızda başka bir bölgede olabilir, herhangi bir
güçlük çekmeden sorunsuz olarak gerekli miktarı alıcınıza
gönderebilirsiniz.İşleminiz ulusal olarak kontrol edilemez dahası hiçbir kurum
tarafından önlenemez. Ülkelerarası işlem bitcoin ile son derece kolay çünkü
hiçbir merkez bankasının kontrolü altında değil. Ayrıca, bitcoin sahte olamaz
yada kopyalanamaz. Bu özellikleri bitcoin tüm sistemin bütünlüğünü garanti
altına alır.
Bitcoin
sisteminde, isme, adrese veya başka herhangi bir bilgiye ihtiyaç olmadan
sınırsız sayıda bitcoin cüzdan oluşturabilirsiniz. Tüm işlemleriniz gelişmiş
şifreleme özelliklerine sahip olduğu için güvenli şekilde oluşturulur. Bitcoin
cüzdan sahibi dışındaki herhangi bir kişinin, cüzdan hesabı saldırıya
uğramadıkça cüzdandan ödeme yapması imkansızdır.
Şifre
ve gizlilik esasına dayanan bu para sistemi vergi ve diğer kamu kuruluşları
gibi birçok alanda servet sahiplerine daha çok finansal özgürlük sağlamaktadır.
Bitcoin, kullanıcılarına düşük işlem maliyetleri ile arttırılmış gizlilik ve
enflasyonist etkilerden korunma benzeri avantajlarda sunmaktadır.
“Tamamen
iki taraf arası bir elektronik para versiyonu, çevrimiçi ödemelerin bir finans
kurumuna gitmeden doğrudan bir partiden diğerine gönderilmesine imkân
sağlayacaktır. Günümüzde dijital imzalar çözümün bir kısmını sağlıyor, ancak
çifte harcamaları önlemek için güvenilir bir üçüncü tarafa ihtiyaç
duyulmaktadır. Bundan dolayı elektronik ödemelerin (EFT) avantajları
azalmaktadır. İşte biz bu üçüncü kişiye (banka) olan ihtiyaca gerek
duyulmayacak kişiden kişiye (peer-to-peer) doğrudan transfer yapılabilecek bir
ağı çözüm olarak sunuyoruz.” ( Satoshi Nakamoto,2008:2 ).
Başka
herhangi bir çevrimiçi transfer sistemi veya banka kullanarak para aktarmak, işlem yapan için
maliyetlidir. Bitcoin transfer ederseniz bankalara ve diğer kuruluşlara
komisyon veya ücret ödemenize gerek yok. Bitcoin transferi de ücretsiz değil
ama katlanılan maliyet bankalara göre son derece düşük. ( Çarkacıoğlu, 2016:82 ).
5.
BİTCOİN KULLANIMININ DEZAVANTAJLARI
Çoğu kişi bitcoin’in
nasıl kullanılacağının farkında değil. Dijital para birimi teknolojisi biraz
karmaşık ve bu nedenle yatırım yapmadan önce dikkatli olunması gerek. Bilgi
eksikliği nedeniyle birileri tarafından büyük getiriler kazanacağınıza
inandırılarak kandırılmanız oldukça kolay.
Bitcoin
piyasası başlangıçtan beri, çok oynak bir yapıya sahip. Fiyatlardaki yüksek
oynaklıktan dolayı kurumsal ve bireysel kullanımda bazen endişeler
yaratabiliyor. Fiyatlarda yaşanan bu aşırı dalgalanma ilgiyi de sürekli artırıp
azaltabiliyor, yani hala insanlığın büyük bir kısmı bitcoin kullanımı konusunda
nötr.
Bitcoin
yatırımları değişken doğası nedeniyle, hackerlar ve yasa dışı faaliyet
finansmanları tarafından kullanıldığı için, merkezi bir otorite olmaması
nedeniyle’de risk taşımaktadır. Bir iflas durumunda güvence merkezi olan yasal
ve resmi kurumun olmaması kullanıcılar için büyük bir risk. Merkez bankaları
veya diğer resmi kurumlar kripto para dünyasına ya çok temkinli ve reddeder
tarzda yaklaşsada, bu bakış yavaş yavaş değişmektedir ve bitcoin’in genel kabul
görmesi zamanla dahada genişleyecektir.
Bitcoin
kullanımına ilgi var ama kullanım yaygınlığı konusuna bakınca çoğu ülkede
ve çevrimiçi web sitelerinde bitcoin kabul edilmiyor, çok az ülke bitcoin
kullanımını yasallaştırmış durumunda. Bu durum günlük kullanımdaki pratiklikte
sınırlı imkan olmasına sebep oluyor.
Yanlışlıkla bitcoin
kullanarak birine ödeme yaparsanız, ödediğiniz değerin geri ödemesini almanın
bir yolu yok. Yapabileceğiniz tek şey, kişiden geri ödeme istemek ve isteğiniz
reddedilirse, üzerine bir bardak soğuk su içmek.
Bitcoin
şifrenizi telefonunuza veya bilgisayarınıza kaydettiyseniz, şifrenizi
unutmamanız gerek ve bu cihazları kaybetmemelisiniz. Kaybetmek, merkezi bir
otorite olmadığı için geri alamayacağınız anlamına gelmektedir.
Bitcoin
ilk dijital para birimi olduğu için kripto para piyasasında en çok rağbet gören
sanal para birimi durumundadır. Bu gerçek bitcoin’e olan dezavantajları da
beraberinde getiriyor. Bugüne kadar 40’a yakın bitcoin satış portalı kurulmuş
ancak bunlardan 18 tanesi kapanmıştır. Bu kararı almalarında hacker saldırıları
birinci neden olarak ön plana çıkıyor. Ancak buna rağmen bitcoin diğer kripto
paralarla karşılaştırıldığında kullanıcı sayısı daha fazla artmakta ve kripto
parapiyasasında hacker saldırıları en fazla popüler olan bitcoin üzerinde
yoğunlaşmaktadır. ( Alpago 2017:423).
Bitcoin’ ortaya çıkmasından
itibaren finansal piyasalarda her geçen gün daha çok dikkat çeken bir olgu
olarak karşımıza çıkmaya başlamıştır.İnsanların güvenini kazanmaya başlamış
olan bu yapı her sene yeni kullanıcı ve güncellemeleri ile blok zincirine olan
güveni tazeleyip kendini sağlama almaya devam etmektedir.
Gerek
geleneksel ödeme yöntemlerine alternatif sunması gerekse altyapısında
barındırdığı teknolojik yenilikler ile öne çıkan bitcoin isteğe bağlı herkesin
bu madeni eşelemesine yardım ederek geleceğin önemli değişim araçlarından biri
olma yolunda emin adımlarla ilerlemektedir.
Son zamanlarda finansal piyasalarda hizmet veren bazı isimlerin bitcoin'i
kabul edeceklerine dair açıklama yapmaları ve bitcoin’leri itibari paraya
çevirebilen takas platformlarının ortaya çıkmasıyla beraber (İstanbul Kadıköy)
, kullanıcılarının artmasını sağlamıştır.Bitcoin’in dezavantajlarının
çoğunlukla kullanıcı kaynaklı olduğuna dikkat çekerek kredi kartı gibi ödeme
araçlarımızdaki bilgilerin ele geçirilmesinin finansal kurumlara ait sistemsel
açıklara dayandığını söyleyebilir ve insanların güvenini kazanmaya başlamış
olan bitcoin’in her sene yeni kullanıcı ve güncellemeleri ile blok zincirine
olan güveni tazeleyip kendini sağlama almaya devam edeceğine ve modern çağın en
güvenilir sistemlerinden biri olacağına inancım tam bununla birlikte,bitcoin’in
gelecekte ekonomik yaşama tam uyum sağlaması halinde para ve ekonomik sistemlerin
buna göre şekilleneceği kaçınılmaz bir gerçek.
Ancak
bu beklentiler ışığında bitcoin’in ekonomideki etkisi ve rolü diğer para ve
yatırım araçlarından çok farklı olmayacak gibi duruyor yani başka bir şekilde anlatmak
gerekirse belirli bir gelişmişlik düzeyine ulaşmış toplumlar bitcoin’in
getirdiği bu imkânlardan faydalanarak gelirlerini ve yaşam standartlarını
değiştirebilirken, düşük oranlı gelir döngüsünden kurtulamayan toplumların
büyüyen bu ekonomik eşitsizliğe hiçbir zaman
dur diyemeyeceği anlamına geliyor.
Yorumlar
Yorum Gönder