2019 yılında Merkez Bankası Başkanı Murat Çetinkaya'nın 4 yıllık görev süresinin dolmasına 10 ay kala görevden alınması ve yeni başkan Murat Uysal'ın atanması durumu zaten enflasyon ve döviz kurunun yoğun bir artışta olduğu bu dönemde Merkez Bankasına olan güveni makul derecede zedeledi ve Merkez Bankasının bağımsızlığının sorgulanmasına neden oldu cumartesi gerçeklesen bu olaydan hemen sonra uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu (Fitch) not indirimine gitti ve ortalamayı BB den BB- düşürdü bu düşüş Türkiye’ye doğrudan yabancı sermaye girişini azalttı azalan bu sermaye girişi vatandaşlarda ve kurumlarda güvensizlikten kaynaklanan önemli bir döviz talebi'ne dönüştü çünkü notun düşürülmesi demek sıcak paranın azalması demek peki bu sıcak para ne derseniz dış yatırımcılardan gelen döviz, yani kurları ve tahvil faizlerini etkileyen, borsayı hareketlendiren aynı zamanda TL talebi doğurduğu için döviz kurunu düşürücü etkisi olduğunu söyleyebileceğimiz bir nimet.
Peki noldu pazartesi günü, döviz kuru'na etkisine bakarsak Amerikan Dolarının 2 gün içerisinde 5,60 dan 5,72 seviyesine ve Euro'nun 6,30 dan 6,42 seviyesine çıktığını gözlemleyebiliriz. Fakat bunların aleyhinde Murat Uysal başkanlığındaki Merkez Bankası açıklamasına baktığımızda Döviz Karşılığı Türk Lirası Swap Piyasası ve Türk Lirası Karşılığı Altın Swap(takas) Piyasası Türk lirası faiz oranı yüzde 24'ten yüzde 19,75'e indirilmesi' dahilinde ki döviz kurunda azalma yaratan bu politika Temmuz sonu Amerikan Doları'nın 5,52 ve Euro'nun 6,15 le kapanmasına olanak sağladı ve biraz da olsa piyasayı rahatlattı.
Yine bu dönemde Murat Çetinkayanın görevde bulunduğu 13 Eylül 2018 den günümüze kadarki süre zarfındaki yüzde 24 lük politika tutumunun lehine Murat Uysal'ın Politika faizi olan bir hafta vadeli repo faiz oranının yüzde 24’ten yüzde 19,75’e indirilmesine karar verildi .Peki nedir bu repo faizini önemli kılan Repo:Kısa vadeli bir menkul kıymetin, öngörülen belli bir dönem sonunda satıcısı tarafından geri alınmasıdır, yani kısa vadede güvenli bir kazanç elde etmek isteyen yatırımcılar ve bankalar hazine bonosu, devlet tahvili vs. gibi işlemler ile kısa vadeli faiz geliri elde ederler .Merkez Bankasının bu faizi indirmesi enflasyon'u azaltmak için uygulanan genişletici para politikası aracı olduğunu söyleyebiliriz.Daha sonra istatistiklere baktığımızda temmuz ayı alınan bu kararın ağustos ayında yüzde 1,64 lük bir enflasyon azalışına sebep olduğunu ve bunu takip eden aylarda da azalışa geçerek özellikle ekim ayında enflasyonun 8,55'lere kadar gerilediğini gözlemleyebiliriz.Murat Uysalın krizi atlatma politikasına bir göz attık.
Peki Murat Çetinkaya'nın politikaları neydi neden istikrarı sağlamada başarısız olduğu sonucuna varılmak istendi diye soracak olursanız zaten Murat Çetinkaya 2016 da göreve başladığındaki ilk politikası TCMB’nin teminat döviz depo uygulaması ile kısa vadeli kur takası işlemlerinin TCMB üzerinden ikame edilmesine olanak tanıyarak bankaların likidite yönetimlerine ve parasal aktarım mekanizmasının etkinliğine katkıda bulunmasıydı 2016 'nın Temmuz ayında Devlet Otoritesine yapılan darbe ekonomik gidişata sekte vurdu ve uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları kalkışmanın hemen ardından not indirimine gitti ve ortalama BB+ dan BBB- ye düşüş Türkiye’ye doğrudan yabancı sermaye girişi azalttı azalan bu sermaye girişi vatandaşlarda ve kurumlarda güvensizlikten kaynaklanan önemli bir döviz talebi'ne dönüştü.
14 Temmuz'da 2,89 olan Amerikan Doları Aralık sonunda 3,52 den 3,21 olan Euro ise 3,70 ten alıcı buldu bunun yanı sıra işsizlik oranlarında geçen yıllara göre en yüksek oranları görmemize rağmen Temmuz ayında 8.79 olan enflasyon oranının diğer aylarda 8'in altına düşerek Aralık ayında çeşitli politikalar ile 8,51 düzeyine getirildiğini gözlemledik bu kalkan görevi gören politikalar nelerdir;
17 Temmuz 2016 tarihinde, Türk lirası depo işlemleri ile bankalara limitsiz likidite sağlanmış.Depo; Merkez Bankasının belirli vadeler ile bankalara teminat ve limitleri doğrultusunda sağladığı mevduat olanağıdır fakat burda limitsiz bir şekilde sağlandığını görüyoruz. GİL imkânının komisyon oranı sıfır olarak uygulanmaya başlanmış ve Türk lirası likidite sağlamak amacıyla bankalara limitsiz teminat döviz depo tesis edebilme imkânı tanınmıştır. Gün İçi Likidite İmkanı(GİL)Bankacılık sisteminde gün içinde oluşan acil TL fon ihtiyaçlarının karşılanabilmesi ve ödeme sisteminde oluşabilecek tıkanıklıkların giderilebilmesi amacıyla TCMB tarafından bankalara gün sonunda sağlanan TL borçlanma imkanıdır
2016 yılı Ağustos ve Eylül aylarında Türk lirası zorunlu karşılık oranlarının tüm vade dilimleri için toplamda 100 baz puan indirilmesiyle sisteme yaklaşık 2,3 milyar TL likidite sağlaması ile Murat Çetinkaya'nın darbeye rağmen 2016yı istikrarlı şekilde kapatmasına şahit olduk.Daha sonra ise 2017 yılındaki referandum seçimleri ile şeçim maliyetleri ve politik belirsizlikler yüzünden piyasanın bir kez daha çalkalandığını yılın son dönemlerine kadar toparlanmayı çalışan TCMB nın 2018'de gelen 2 seçim süreci ve Rahip Brunson krizi, S400 gerilimi vs. ekomomiyi dahada yıpratarak yüzde 5 olan enflasyon hedefinin yüzde 20'lere ulaşması ve enflasyon oranının göreve başlamadan önce 2016'da yüzde 6.5 iken bıraktığında yüzde 15.7'ye seviyelerine gelmesi ile uygulanan politikaların yetersiz olduğunu gözlemledik.
Bütün bu durumlar göz önüne alındığında Murat Çetinkayanın bu başarısızlıktan tek başına sorumlu olmadığı diğer politik ve ekonomik ambargolar neticesinde kaynaklandığı ortada diğer yandan Murat Uysal'ın göreve başladığı günden itibaren sene sonuna kadar geldiği zaman dilimindeki fiyat istikrarını sağlamaya odaklı politikalarının başarısını enflasyon ve döviz kurunu oranlarından görmek barizdir.
Her iki başkanında kriz dönemlerindeki politika kararlarını karşılaştırmamın neticesinde vardığım sonuç her iki başkanında amacı olan fiyat istikrarını sağlamaya odaklı para politikası araçlarını bağımsız bir şekilde uygulama girişimini başarılı şekilde üstlendikleridir.
Merkez Bankası başkanının enflasyon ve faiz ile ilgili son açıklamalarından yola çıkarak, verilerle destekleyerek enflasyon hedeflemesi ve faiz koridorunu, terimsel ifadeleri açıklayarak ve değiştirilen oranların etkilerini, politik olarak ne anlama geldiğini belirterek anlatınız. (Grafiksel olarak gösteriniz.)
(16 Ocak 2020)Para Politikası Kurulu, politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranının yüzde 12’den yüzde 11,25’e indirilmesine karar vermiştir.
12 Aralık 2019 tarihinde yüzde 12 olarak belirlenen bir hafta vadeli repo ihale faiz oranın bu ay 75 baz puan azaltılarak yüzde 11,25'e indirildiğine tanık olduk bu politikayla birlikte faiz koridorunu oluşturan gecelik borç vermede 13,5 ten 12,75 e düşüldüğü ve alt bandı oluşturan gecelik borc almanın 10.5 ten 9,75' seviyesine çekilerek baz puanlarda oluşturulan bu yakınlığı enflasyonist etkilerden korunmak için alındığını söyleyebiliriz. Çünkü üst bant ile politika faizi arasındaki oran ne kadar fazla olursa likidite miktarı o kadar azalır ve artan faiz oranlarından dış yatırımcı bulunamaması, döviz girişini sekteye uğratarak ulusal paranın değer kazanmasına ve kurdaki dalgalanma ile fiyat istikrarının bozulmasına olanak sağlar.
Bununla birlikte LON Geç Likidite penceriside 12 Aralık 2019 tarihinde yüzde 15 olan faiz oranını 75 baz puan azaltarak yüzde 14.25 e indirmiştir. Bu oran gecelik borç verme faiz oranının her zaman üzerinde yer alır ve ekonomik büyüme hızını olumsuz etkiler.Merkez bankası bunu likiditeyi daraltarak döviz talebini kontrol altına almak için kullanır.Geç Likitide Penceresi bankaların 16:00 - 17:00 arasında yaptığı ekstra işlemlelere uygulanan faiz oranıydı ayrıca merkez bankası LON daki borç alma faizini yüzde 0 tutarak faiz almayacağını belirtmiştir.
Konumuza dönecek olursak genişlemeci para politikası araçlarından politika faizinin düşürülmesi ve akabinde üst band ve alt band'ın düşürülmesi bankaların kredi maliyetlerinde bir düşüş oluşturdu ve piyasadaki likidite miktarını arttırdı artan likidite ile azalan piyasa faizi dışarıdan döviz girişine olanak sağlayarak yatırımcıların ülkede kalmasını sağladı fakat enflasyon (ÜFE) yüzde 1,48 yükselerek 7,36 dan 8,84 seviyesine çekildi ve 2019 sonuna kadar enflasyonun yüzde 5 hedeflemesine doğru yönelen oranların hedefinden şaştığını gösterdi.Enflasyon hedeflemesi belirli bir dönem sonu için uygun enflasyon oranının belirlenmesi ve o orana ulaşılabilmesi için para politikası araçlarının kullanılmasını kapsar bunun yanı sıra Amerikan dolarının ve Euro'nun daha yüksek seyirde izlemesi alınan kararın fiyat istikrarını sağlamada başarısız bir politika olduğunu bize gösterdi.
Çünkü Amerikan dolarının yükselerek 5,97 'de seyretmesi aslında 2019 un Temmuz ayından beri süregelen genişlemeci para politikası uygulamasının fiyat istikrarını bozucu etkisini bize gösterdi çünkü faiz indirimleri neticesinde karı bozulan bankalar daha iyi kar etmek için fazla nakiti borç vermek yerine piyasaya çıkardılar ve çıkan sürekli likidite TL'yi bollaştırarak dövize karşı değer kaybetmesine neden oldu.
(Bundan sonraki politika faizi kararı değerlendirmelerimde daha az açıklama yapma nedenim zaten faiz koridorundaki yukarı ve aşağı yönlü değişmeleri burada bir çırpıda anlatarak siz değerli hocama kolaylık sağlamaktır.)
(19 Şubat 2020)Para Politikası Kurulu, politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranının yüzde 11,25’ten yüzde 10,75’e indirilmesine karar vermiştir.
Bu politikayla birlikte faiz koridorunu oluşturan gecelik borç vermede 12,75 ten 12,25 e düşüldüğü ve alt bandı oluşturan gecelik borc almanın 9,75. ten 9,25' seviyesine çekilerek baz puanlarda oluşturulan bu yakınlığın tekrar enflasyonist etkilerden korunarak hedef olan fiyat istikrarını sağlamak için alındığını söyleyebiliriz.Aynı zamanda LON Geç Likidite penceriside 50 baz puan azaltarak yüzde 13.75 e indirmiştir.
Fakat noldu üzerine (ÜFE) oranlarının yüzde 0,40 artarak 8,84 ten 9,26 seviyesine ve TCMB enflasyon hedefi olan yüzde 5 lik orandan bir kez daha uzaklaştı bunun döviz üzerindeki etkisine bakacak olursak Amerikan Dolarında 6,22 bir yükselme ile fiyat istakrarından uzaklaştığını görebilmekteyiz
(17 Mart 2020)Para Politikası Kurulu (Kurul), politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranının yüzde 10,75’ten yüzde 9,75’e indirilmesine karar vermiştir.
Açıklamayla birlikte faiz koridorunu oluşturan gecelik borç vermede 12,25 ten 11,25 e düşüldüğü ve alt bandı oluşturan gecelik borç almanın 9,25. ten 8,25' seviyesine çekildiğini ve LON Geç Likidite penceresinin de 100 baz puan azaltılarak yüzde 12.75 e indirdiğini görmekteyiz.Baz puanlarda oluşturulan bu yakınlığın fiyat istikrarını sağlamak için alındığını söyleyebiliriz.
Bunun üzerine (ÜFE) oranlarının yüzde 0,76 azalarak 9,26 dan 8,50 seviyesine düştüğünü ve TCMB enflasyon hedefi olan yüzde 5 lik orana az da olsa yakınlaşma gösterdiğini gördük ve bunun aksine döviz üzerindeki etkisine bakacak olursak Amerikan Dolarında 6,56'lık bir yükselme ile TCMB'nın fiyat istakrarından uzaklaştığını görebilmekteyiz
(22 Nisan 2020) Para Politikası Kurulu (Kurul), politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranının yüzde 9,75’ten yüzde 8,75’e indirilmesine karar vermiştir.
Söz konusu faiz indirimi ile faiz koridorunu oluşturan gecelik borç vermede 11,25 ten 10,25 e düşüldüğü ve alt bandı oluşturan gecelik borc almanın 8,25. ten 7,25' seviyesine çekildiğini aynı zamanda LON Geç Likidite penceresini de 100 baz puan azaltalarak yüzde 11.75 e indirmiştir.Oluşturulan bu yakınlığın enflasyonist etkilerden korunmak için alındığını söyleyebiliriz.
Bunun üzerine kıyaslama yapabileceğimiz bu ayki enflasyon oranları henüz açıklanmadığı için geçen aylardaki uygulan politikalar ile bağlantı kurarak bu ayda enflasyon (ÜFE) oranlarında 0,60 lık bir düşüş öngörüyorum çünkü yaşanan global ekonomik krizde Türkiye nin bazı piyasaları canlı tutarak TL sirkülasyonunu devam ettirmesi her ne kadar risk doğursa da gelişmekte olan ülkemizde bu krizden kurtulmak için bir ışık yakmıştır.Bunun dışında Amerikan Dolarında 6,99 u görmemizin nedeni risk'ten dolayı yatırımların durmuş olması ve halkın güvensizliğinden kaynaklanan döviz tutma girişiminden kaynaklandığını da söylemek mümkündür.
Yorumlar
Yorum Gönder